Cơ chế của nhiễm Helicobacter pylori và mối liên quan đến các khối u ngoài dạ dày

Vi khuẩn Helicobacter pylori ( H. pylori ) xâm chiếm dạ dày của con người và nhiều nghiên cứu đã thảo luận về cơ chế nhiễm trùng H. pylori dẫn đến các bệnh dạ dày, bao gồm cả ung thư dạ dày. 

Ngoài ra, dữ liệu ngày càng tăng đã chỉ ra rằng nhiễm trùng H. pylori có thể góp phần vào sự phát triển của các bệnh và khối u ngoài dạ dày. Viêm, phản ứng miễn dịch toàn thân, rối loạn hệ vi sinh vật và tăng gastrin máu do nhiễm trùng H. pylori có liên quan đến nhiều bệnh ác tính ngoài dạ dày. 

Bài viết được viết bởi ThS. BS Mai Viễn Phương – Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa – Khoa Khám bệnh & Nội khoa – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Vi khuẩn Helicobacter pylori và các bệnh lý trong cơ thể

Nhiễm H. pylori là nguyên nhân chính gây tổn thương niêm mạc dạ dày như viêm dạ dày mạn tính không teo, có thể tiến triển thành loạn sản ruột, loạn sản và cuối cùng là ung thư dạ dày. 

Là tác nhân gây ung thư loại I được Tổ chức Y tế Thế giới xác định vào năm 1994, H. pylori là yếu tố nguyên nhân chính gây ung thư dạ dày không phải tâm vị, với khoảng chín trong số 10 trường hợp được cho là do nhiễm H. pylori. Ngoài các bệnh về dạ dày, dữ liệu ngày càng tăng cho thấy rằng nhiễm H. pylori có thể góp phần gây ra các bệnh ngoài dạ dày; bao gồm các rối loạn về mắt, thoái hóa thần kinh, tim mạch và sản khoa. Nó cũng có thể ảnh hưởng đến vi môi trường khối u và có khả năng làm giảm hiệu quả của liệu pháp miễn dịch điều trị khối u, vốn gần đây đã trở thành điểm nóng.  

Trong những năm gần đây, dịch tễ học lâm sàng đã tập trung vào việc liệu nhiễm Helicobacter pylori có làm tăng nguy cơ mắc khối u ngoài dạ dày hay không và khám phá cơ chế của nó trong việc hình thành và tiến triển của khối u ngoài dạ dày, chẳng hạn như ung thư đại tràng (CRC), ung thư tuyến tụy và ung thư thực quản; tuy nhiên, vẫn chưa rõ ràng và tồn tại sự khác biệt.

Cơ chế tiềm năng của nhiễm trùng h. pylori đối với sự xuất hiện của các khối u ngoài dạ dày

Trong những năm gần đây, dịch tễ học lâm sàng tập trung vào việc liệu nhiễm H. pylori có làm tăng nguy cơ mắc khối u ngoài dạ dày hay không, nhưng cơ chế phân tử cơ bản vẫn chưa rõ ràng. Một cơ chế tiềm ẩn quan trọng là sự tham gia có thể có của nhiều yếu tố độc lực của H. pylori trong sự xuất hiện và phát triển của khối u ngoài dạ dày bằng cách can thiệp vào các con đường truyền tín hiệu tế bào. 

Các bệnh niêm mạc dạ dày liên quan đến H. pylori có liên quan chặt chẽ đến khả năng gây bệnh của nhiều yếu tố độc lực khác nhau, đặc biệt là độc tố tế bào A tạo không bào (VacA) và gen liên kết với độc tố tế bào A (CagA). Các yếu tố độc lực này làm thay đổi phản ứng của tế bào vật chủ và các con đường truyền tín hiệu bằng cách gây tổn thương tế bào biểu mô, kích hoạt các rối loạn tăng sinh tế bào và apoptosis, làm rối loạn nhiều chuỗi truyền tín hiệu của tế bào vật chủ và gây ra phản ứng miễn dịch-viêm của vật chủ. 

Ngoài ra, Helicobacter pylori thể hiện các cơ chế dung nạp phức tạp để thực hiện trốn tránh miễn dịch và xâm chiếm lâu dài, sau đó thiết lập tình trạng viêm mãn tính trong dạ dày. Ví dụ, VacA có thể ức chế hoạt hóa và tăng sinh của tế bào T và tế bào B, và gây apoptosis ở đại thực bào thông qua ức chế tín hiệu interferon-β dẫn đến ức chế miễn dịch đáng kể. 

Các cơ chế che giấu cụ thể đã được tìm thấy trong quá trình nhiễm H. pylori , chẳng hạn như các sửa đổi lipopolysaccharide (LPS) hoặc đột biến flagellin không thể được phát hiện bởi thụ thể giống toll: TLR4   và TLR5 để trốn tránh sự nhận diện của hệ thống miễn dịch. Ngoài ra, các loài oxy và nitơ phản ứng được tạo ra trong quá trình nhiễm H. pylori có thể gây tổn thương thêm cho tế bào vật chủ và dẫn đến tổn thương DNA.

Tình trạng viêm mãn tính kéo dài và stress oxy hóa do H. pylori gây ra cuối cùng thúc đẩy quá trình gây ung thư dạ dày

Tác động của các yếu tố độc lực của H. pylori đối với dạ dày tương đối rõ ràng, nhưng chúng tạo ra các tác động ngoài dạ dày như thế nào? Các yếu tố độc lực trong các túi ngoại bào, bao gồm CagA và VacA, từ các tế bào bị nhiễm H. pylori và các túi màng ngoài của H. pylori cung cấp bằng chứng lý thuyết về ảnh hưởng có thể có của các yếu tố độc lực của H. pylori đối với sự phát triển khối u ngoài dạ dày.  

Với sự tiết các túi ngoại bào vào máu, các túi ngoại bào này có thể được vận chuyển đến các cơ quan và mô khác, tại đó chúng đóng vai trò gây ung thư bằng cách can thiệp vào các con đường truyền tín hiệu tế bào; gây ra phản ứng viêm và thúc đẩy stress oxy hóa. 

Các túi ngoại bào có các yếu tố độc lực của H. pylori được tìm thấy trong các bệnh ngoài dạ dày chỉ ra vai trò tiềm tàng của H. pylori trong sự phát triển của các khối u ngoài dạ dày. Ngoài ra, tác động của nhiễm trùng Helicobacter pylori lên hệ thống miễn dịch của vật chủ có thể đóng vai trò trong sự phát triển khối u ngoài dạ dày. 

Nhiễm trùng H. pylori gây ra phản ứng miễn dịch mạnh mẽ trong quá trình xâm chiếm và tồn tại trong niêm mạc dạ dày; bao gồm nhận diện miễn dịch, phản ứng miễn dịch bẩm sinh và thích nghi, và dung nạp miễn dịch; đây là hỗn hợp được đặc trưng bởi tế bào T hỗ trợ (Th): Th1 và Th17, và phản ứng tế bào T điều hòa (Treg). Những tác động điều hòa miễn dịch này giữa H. pylori và niêm mạc dạ dày duy trì sự cùng tồn tại của H. pylori và vật chủ của nó. 

Nhiễm H. pylori có thể làm tăng nguy cơ phát triển khối u ngoài dạ dày

Xét đến khả năng điều hòa bất thường của phản ứng miễn dịch tại chỗ có thể cản trở quá trình giám sát miễn dịch bình thường và phản ứng chống khối u, nhiễm trùng Helicobacter pylori có thể làm tăng nguy cơ phát triển khối u ngoài dạ dày bằng cách ảnh hưởng đến vi môi trường miễn dịch khối u của vật chủ. Hệ vi sinh vật đường ruột của con người bao gồm một tập hợp các cộng đồng vi khuẩn năng động cư trú ở các bộ phận khác nhau của cơ thể. 

Sự đồng tiến hóa của hệ vi sinh vật đường ruột với vật chủ khiến hệ vi sinh vật đường ruột đóng vai trò sâu sắc trong việc thúc đẩy sức khỏe con người và sự rối loạn của hệ vi sinh vật đường ruột ở người, đặc biệt là hệ vi sinh vật đường ruột, có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm nhiều bệnh. Tương tác giữa hệ vi sinh vật đường ruột và vật chủ có liên quan đến sự xuất hiện và phát triển của nhiều loại ung thư. 

Nhiễm trùng H. pylori có thể làm thay đổi tính đa dạng và số lượng của hệ vi sinh vật đường ruột và tác động của nó lên hệ vi sinh vật đường ruột có thể là nguyên nhân có thể gây ra ung thư ở các cơ quan và mô xa. Do đó, tương tác giữa H. pylori và hệ vi sinh vật đường ruột có thể góp phần vào khả năng gây ung thư của H. pylori ngoài dạ dày.

Nhiễm H. pylori gây ra chứng tăng gastrin máu

Gastrin là một loại hormone peptide được tổng hợp và giải phóng bởi các tế bào G ở hang vị dạ dày. H. pylori làm tăng độ pH trên bề mặt biểu mô dạ dày bằng cách phân hủy đặt amoniac do urease tạo ra. Quá trình này phá vỡ sự điều hòa phản hồi bình thường của gastrin bởi axit dạ dày, dẫn đến tăng giải phóng gastrin. Nồng độ gastrin tăng cao đã được báo cáo là có liên quan đến nhiều khối u khác nhau, nhấn mạnh vai trò quan trọng của nhiễm trùng H. pylori trong các khối u ngoài dạ dày.  

Kết luận

Nhiều nghiên cứu đã phát hiện ra mối liên quan giữa Helicobacter pylori và các khối u ngoài dạ dày. Cần lưu ý rằng không phải tất cả những người bị nhiễm H. pylori đều phát triển khối u. Sự xuất hiện của khối u liên quan đến tính không đồng nhất của các chất gây bệnh của các chủng H. pylori và tính không đồng nhất của quần thể, chẳng hạn như thói quen lối sống. Dự kiến những phát hiện này sẽ thúc đẩy các bác sĩ lâm sàng tập trung vào các trường hợp nhiễm H. pylori và đưa ra các chiến lược mới để quản lý các khối u ngoài dạ dày.

Tài liệu tham khảo

1.  Baj J, Forma A, Sitarz M, Portincasa P, Garruti G, Krasowska D, Maciejewski R. Helicobacter pylori Virulence Factors-Mechanisms of Bacterial Pathogenicity in the Gastric Microenvironment. Cells. 2020;10.  [PubMed]  [DOI]  [Cited in This Article: 4]  [Cited by in Crossref: 178]  [Cited by in F6Publishing: 157]  [Article Influence: 39.3]  [Reference Citation Analysis (0)] 
2.  Malfertheiner P, Camargo MC, El-Omar E, Liou JM, Peek R, Schulz C, Smith SI, Suerbaum S. Helicobacter pylori infection. Nat Rev Dis Primers. 2023;9:19.  [PubMed]  [DOI]  [Cited in This Article: 3]  [Cited by in F6Publishing: 161]  [Reference Citation Analysis (0)]

3. Zhao SQ, Zheng HL, Zhong XT, Wang ZY, Su Y, Shi YY. Effects and mechanisms of Helicobacter pylori infection on the occurrence of extra-gastric tumors. World J Gastroenterol 2024; 30(37): 4090-4103 [DOI: 10.3748/wjg.v30.i37.4090]