Cây thạch anh là một loại cây đẹp và dễ sống nên thường được trồng làm cảnh. Trước kia, không nhiều người biết đến cây thạch anh có thể dùng làm thuốc. Thế nhưng, trong thời gian gần đây, loài cây này nổi lên như một thần dược có khả năng chữa nhiều bệnh ung thư khác nhau. Vậy, tác dụng của cây thạch anh thực sự là gì, có điều trị ung thư được không? Mời bạn cùng tìm hiểu chi tiết về thạch anh qua bài viết dưới đây.
Tên thường gọi: Thạch anh
Tên gọi khác: Cây thạch anh còn gọi là cây gì? Cây công đức
Tên khoa học: Euphorbia tithymaloides subs. padifolia, Pedilanthus tithymaloides, Tithymalus tithymaloides
Họ: Thầu dầu (Euphorbiaceae)
1. Tổng quan về cây thạch anh
1.1 Tìm hiểu chung về cây thạch anh
Cây thạch anh là cây gì?
Thạch anh là:
- Một loại cây bụi, thân thảo, mọng nước, cao chưa tới 1m. Thân cây mọc đứng, ít phân nhánh
- Lá ôm sát thân, mọc so le thành 2 hàng, hình xoan, phiến lá dày có nhiều thịt, gốc lá tròn, đầu lá nhọn, gân lá rất mờ.
- Hoa lưỡng tính nhưng hiếm khi thấy cây ra hoa.
- Thịt quả màu xanh xám như bột, ngoằn ngoèo chứ ít khi thẳng đứng.
- Toàn thân, lá cây, quả đều có nhiều nhựa mủ trắng.
Cây thạch anh mọc ở đâu?
Vì đặc điểm là cây mọng nước nên thạch anh chịu được hạn hán, ưa ánh sáng. Nó có thể sinh sống, phát triển ở những vùng đất đai cằn cỗi và thời tiết khắc nghiệt như vùng bán hoang mạc.
Ở nước ta, cây thạch anh được trồng phổ biến để làm cảnh trong vườn, nhân giống vô tính là chủ yếu. Cây phát triển mạnh.
1.2 Bộ phận dùng của cây thạch anh
Toàn cây thạch anh được sử dụng để làm thuốc nhưng lá cây được dùng nhiều nhất.
1.3 Nhận biết cây thạch anh
Cây thạch anh (Euphorbia tithymaloides subs. padifolia) còn có tên gọi khác là cây công đức, là một cây mọng nước, nhỏ, cây trưởng thành cao đến khoảng 20 – 30 cm. Lá mọc so le thành hai dãy đều, hình xoan, dày, gốc tròn, đầu nhọn, gân lá rất mờ. Toàn thân và lá cây có nhiều nhựa mủ trắng.
Cây thạch anh là cây mọng nước, có khả năng chịu hạn tốt, ưa sáng, có khả năng sinh trưởng và phát triển trong điều kiện khắc nghiệt, những vùng đất nghèo dinh dưỡng hay ở những vùng bán hoang mạc.
Tại Việt Nam, cây thạch anh thường được trồng làm cảnh trong vườn, ít thấy ra hoa, kết quả, nhưng có khả năng tái sinh bằng sinh sản vô tính khỏe.
Theo Y học cổ truyền, toàn cây thạch anh có vị chua, hơi chát, tính hàn, có độc, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tán ứ tiêu thũng, chỉ huyết sinh cơ. Cây thường được dùng ngoài, dùng lá tươi hoặc toàn cây giã nhuyễn, có thể thêm muối để đắp, hoặc dùng nhựa mủ tươi bôi lên các vết thương chảy máu, các vết lở loét, mụn nhọt.
Hiện nay các nghiên cứu về tác dụng dược lý theo y học hiện đại của cây thạch anh dường như rất ít, tuy nhiên một số thử nghiệm in vitro cũng như thử nghiệm in vivo trên động vật ở cây thuốc dấu (Euphorbia tithymaloides L.), một cây cùng chi khác loài với cây thạch anh (các cây thuốc cùng chi hay cùng chi khác loài thường các tác dụng dược lý tương tự nhau) cho thấy, lá và nhựa mủ cây thạch anh có tác dụng chống oxy hóa mạnh, làm lành vết thương, kháng viêm, kháng khuẩn, nhờ có chứa nhiều chất có tính chất chống oxy hóa và kháng viêm tự nhiên.
1.4 Phân biệt cây thạch anh và cúc tần
Nhiều người dân thường nhầm lẫn cây thạch anh với cây cúc tần hay cho rằng hai cây này là một. Thật ra, cúc tần (Pluchea indica (L.) Less) là một loài thực vật thuộc họ Cúc (Asteraceae).
Có thể dễ dàng phân biệt giữa hai loài này thông qua một số đặc điểm như sau:
- Cây thạch anh có chứa nhiều nhựa mủ trắng trong thân và lá cây.
- Lá cây thạch anh có phiến lá nguyên, dày, trơn, màu xanh lục đậm, gân lá không rõ, lá cây cúc tần có phiến lá có khía răng, sờ nhám, gân lá rõ, màu xanh lục nhạt hơn.
2. Tác dụng, công dụng của cây thạch anh
2.1 Cây thạch anh chữa bệnh gì theo Y học cổ truyền?
Cây thạch anh có vị chua hơi chát, tính hàn và có độc.
Trong Y học cổ truyền, tác dụng của cây thạch anh là thanh nhiệt, giải độc, chỉ huyết sinh cơ, tán ứ tiêu thũng.
Cây thạch anh trị bệnh gì? Đông y dùng ngoài để điều trị cho các vết thương chảy máu, mụn nhọt, vết lở loét. Cách dùng như sau:
- Lá tươi hoặc cả cây đem giã nhuyễn (thêm muối hoặc không) để đắp
- Nhựa mủ bôi trực tiếp.
2.2 Cây thạch anh có tác dụng gì theo Y học hiện đại?
Cho tới nay, nghiên cứu khoa học về loài cây này vẫn chưa phổ biến. Tuy nhiên, có một số thử nghiệm được tiến hành ở trên cây thuốc dấu (tên khoa học là Euphorbia tithymaloides L.), cùng chi khác loài với thạch anh (các cây cùng chi thường có tác dụng tương đồng) cho thấy cây thuốc dấu có tác dụng:
- Làm lành vết thương
- Chống oxy hóa mạnh
- Kháng khuẩn
- Kháng viêm
- Chống sốt rét
- Chống giun sán
- Chống loét
- Gây độc tế bào
- Chống tiểu đường.
3. Liều dùng và bài thuốc với cây thạch anh
3.1 Liều dùng thông thường của cây thạch anh là bao nhiêu?
Liều dùng và cách sử dụng cây thạch anh thay đổi tùy theo từng bài thuốc, thường dùng 5-8 lá/ 1 lần sử dụng.
Do lá cây thạch anh có độc và chưa được kiểm chứng về mức độ an toàn và hiệu quả, nên người bệnh tuyệt đối không được tự ý sử dụng loại dược liệu này để trị bệnh, đặc biệt là với các đối tượng như trẻ em, phụ nữ có thai…Vì vậy, hãy tham khảo ý kiến của các bác sĩ trước khi áp dụng điều trị để bảo đảm an toàn và tránh ngộ độc.
3.2 Một số bài thuốc có thạch anh
Cây thạch anh được sử dụng trong những bài thuốc dân gian nào?
Bài thuốc trị viêm họng hạt, viêm amidan
- Cách thứ nhất: rửa sạch 3 – 5 sau đó nhai trực tiếp hoặc giã nhuyễn rồi vắt lấy nước uống.
- Cách thứ hai: lấy 10 lá thạch anh bánh tẻ đem xay nhuyễn cùng chút muối và nước rồi uống 2 lần/ngày. Nếu bận thì bạn có thể xay trong 1 lần rồi trữ tủ lạnh để uống dần.
Khi nuốt nước từ lá cây thạch anh tốt nhất nên nuốt từ từ để nước xuống cổ họng. Lá thạch anh chứa thành phần kháng sinh nên có thể trị viêm hiệu quả.
Chữa sâu răng
Lấy vài lá thạch anh tươi, rửa sạch, đem giã nhuyễn lấy nước ngậm 3 – 5 phút, mỗi ngày 2 – 3 lần. Thành phần kháng viêm trong lá thạch anh có thể giảm đau, ngừa viêm nhiễm nên có thể cải thiện tình trạng sâu răng.
Bài thuốc trị bướu cổ
Bạn lấy 8g lá thạch anh tươi, rửa sạch, ngâm bằng nước muối loãng. Thêm chút muối để nhai trực tiếp. Nuốt lấy phần nước rồi nhả bã.
Ngoài ra, bạn cũng có thể thử dùng tinh dầu cây thạch anh để massage. Đây là một cách để tận dụng tác dụng kháng viêm và thư giãn của cây thạch anh.
Chữa bệnh xương khớp
Lấy thân hoặc lá của cây thạch anh, rửa sạch rồi giã nhuyễn và đắp lên vùng bị đau mỗi ngày 2 lần. Bài thuốc này thường được dùng để chữa viêm khớp, trật khớp, trật gân,…
Ngoài ra, để chữa đau nhức xương khớp cũng có thể dùng tinh dầu cây thạch anh xoa bóp lên vùng bị đau.
Tác dụng điều trị ung thư của cây thạch anh có đúng không?
Cho đến hiện tại, các nghiên cứu về tác dụng điều trị ung thư của cây thạch anh vẫn còn rất hạn chế. Mặc dù có một số thử nghiệm in vitro cho thấy cao chiết từ lá cây thạch anh có tác dụng ức chế sự tăng trưởng của các tế bào ung thư đại tràng, ung thư gan… nhưng vẫn chưa có nghiên cứu nào thử nghiệm tác dụng ức chế khối u trên động vật và hoàn toàn chưa có thử nghiệm lâm sàng trên người về tác dụng điều trị ung thư của cây thạch anh.
Hơn nữa, hiện nay vẫn chưa có bất kỳ nghiên cứu nào để chứng minh tác dụng của lá cây thạch anh trong điều trị ung thư lưỡi, ung thư vòm hầu như các thông tin trước đây.
Cảnh báo: Do chưa có các dữ liệu đầy đủ về liều điều trị và độc tính, người dân không nên tự ý sử dụng cây thạch anh để điều trị bệnh lý này, mà cần có sự tư vấn, chỉ định của bác sĩ chuyên khoa y học cổ truyền có kinh nghiệm, để có thể theo dõi liệu trình và cá thể hóa điều trị cũng như theo dõi độc tính, tránh làm mất đi thời gian vàng trong điều trị.
4. Lưu ý, thận trọng khi dùng thạch anh chữa bệnh
4.1 Khi dùng cây thạch anh, bạn nên lưu ý những gì?
Để sử dụng cây thạch anh một cách an toàn và có hiệu quả, bạn nên tham khảo trước ý kiến từ các bác sĩ, thầy thuốc đông y uy tín. Một số thuốc, thực phẩm chức năng hay thảo dược khác mà bạn đang dùng có thể gây ra những tương tác không mong muốn với dược liệu này.
Chỉ nên sử dụng lá thạch anh trong những bài thuốc thuốc cụ thể được chứng minh hiệu quả và dùng liều vừa phải.
Trong quá trình sử dụng, nếu thấy xuất hiện các triệu chứng bất thường, hãy tạm ngưng dùng và thông báo ngay cho bác sĩ.
4.2 Mức độ an toàn của cây thạch anh
Cây thạch anh có độc không? Chi Euphorbia tithymaloides được biết đến là có độc với mức độ nghiêm trọng thấp. Nhựa mủ trong cây có thể gây viêm da tiếp xúc từ nhẹ đến nặng. Nếu tiếp xúc với mắt, nhựa cây có thể gây tổn thương tạm thời đến vĩnh viễn cho giác mạc. Nếu ăn phải có thể gây phồng rộp ở môi và niêm mạc miệng.
Chưa có đầy đủ thông tin về việc sử dụng cây thạch anh trong thời kỳ mang thai và cho con bú. Bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc trước khi dùng thảo dược này.
4.3 Tương tác có thể xảy ra với cây thạch anh
Cây thạch anh có thể tương tác với một số thuốc, thực phẩm chức năng hay dược liệu khác mà bạn đang sử dụng. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi dùng, bạn nên hỏi ý kiến của bác sĩ và thầy thuốc trước khi muốn dùng bất kỳ loại dược liệu nào.
Các bài viết được tham khảo từ nhiều nguồn online. Sau đó được các kiểm duyệt viên kiểm duyệt lại. Nếu có gì sai sót xin được nhận sự góp ý của mọi người.
Các nguồn tham khảo: dieutri.vn; pharmacity.vn; medlatec.vn; vinmec.com; hellobacsi.com
Các bài viết chỉ mang tính tham khảo, mọi người hãy hỏi ý kiến các chuyên gia để có thể xem xét phù hợp với thể trạng, cơ địa của bản thân.
