Rối loạn nhịp tim ở phụ nữ mang thai và cách phòng ngừa

Rối loạn nhịp tim không thường gặp ở phụ nữ có thai với tỷ lệ thấp((≈ 0,17%).Tuy nhiên nó lại là vấn đề tim mạch thường gặp nhất ở phụ nữ mang thai. Khi mang thai, những thay đổi thất thường trong cơ thể người mẹ hoặc trong thai nhi khiến mẹ bầu thường xuyên lo lắng và bất an. Tâm lý này có tác động không tốt đến sự phát triển toàn diện của cả mẹ và bé trong thời gian thai kỳ. Vậy rối loạn nhịp tim có ảnh hưởng đến thai nhi không, hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Nguyên nhân gây rối loạn nhịp tim ở phụ nữ mang thai

Rối loạn nhịp tim là tình trạng tần số tim trở nên quá nhanh, quá chậm hoặc có ổ phát nhịp khác ngoài nút xoang làm cho nhịp tim không còn đều. Một dạng rối loạn nhịp khác do hệ thống dẫn truyền nhịp trong tim bị tổn thương khiến tim co bóp không đồng bộ, làm suy giảm chức năng tim dần hoặc giảm khả năng hoạt động của bệnh nhân.

Ở số liệu tiêu chuẩn về nhịp tim của một người phụ nữ trưởng thành và khỏe mạnh, nhịp tim sẽ dao động trong khoảng 70 nhịp/phút. Khi mang thai ở tuần thứ 10 – 11 trở đi, vì nhiều nguyên nhân khác nhau mà nhịp tim của người mẹ có thể tăng cao đến 80 – 100 nhịp/phút. Tim đập nhanh khi mang thai là hoàn toàn bình thường và nằm trong mức độ an toàn của chỉ số nhịp tim cơ bản của một người trưởng thành.

Cơ chế rối loạn nhịp tim ở phụ nữ mang thai

Cơ chế chính xác chưa rõ ràng nhưng có thể liên quan đến các thay đổi huyết động, nội tiết tố và yếu tố thần kinh tự chủ khi có thai. Sự gia tăng thể tích lòng mạch, tăng kích thước tâm nhĩ, tâm thất làm tăng sức căng cơ thất cơ nhĩ, từ đó làm ảnh hưởng đến hoạt động điện thế màng và thay đổi dẫn truyền, thay đổi thời kỳ trơ dẫn đến kết quả gia tăng các rối loạn nhĩ thất.

Nồng độ catecholamine dường như không thay đổi nhưng có sự gia tăng đáp ứng adrenergic trong thai kỳ.

Nguyên nhân rối loạn nhịp tim lúc mang thai

Khi mang thai, cơ thể phụ nữ trải qua nhiều thay đổi lớn để thích ứng với sự phát triển của thai nhi. Rối loạn nhịp tim ở phụ nữ mang thai có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Những nguyên nhân dẫn đến rối loạn nhịp tim ở phụ nữ mang thai có thể bao gồm:

• Tăng thể tích máu: Khi mang thai, thể tích máu của phụ nữ tăng lên đáng kể, gây áp lực lên tim và có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim. Lượng máu cộng thêm này làm cho nhịp tim tăng lên khoảng 25% so với bình thường, nhằm đảm bảo nhu cầu tuần hoàn của mẹ và bé. Tim đập nhanh hơn có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim, cảm giác như tim của bạn đang rung hoặc đập cực nhanh.
• Tăng tải trọng lên tim: Khi thai nhi phát triển, tim mẹ phải làm việc nhiều hơn để bơm máu cung cấp cho cả mẹ và thai nhi, làm tăng nguy cơ rối loạn nhịp tim. Khi mang thai, ngoài việc phải nuôi dưỡng chính bản thân, người mẹ còn phải cung cấp đầy đủ oxy và dưỡng chất cho bào thai. Do đó, mang thai tạo áp lực lên trái tim và hệ tuần hoàn. Trong thai kỳ, thể tích máu người mẹ có thể cần tăng từ 30 – 50% để nuôi dưỡng thai nhi, lưu lượng máu tim tống đi mỗi phút cũng tăng từ 30 – 50%. Kết quả của quá trình này là làm tăng nhịp tim của người mẹ. Nhịp tim của phụ nữ mang thai bắt đầu tăng từ tuần thứ 10, và có thể tăng thêm 10 nhịp/phút vào cuối thai kỳ.
• Hormone thay đổi: Sự biến động của các hormone như estrogen và progesterone có thể ảnh hưởng đến nhịp tim. Estrogen được chứng minh làm tăng số lượng các thụ thể alpha – adrenergic của tim, điều này làm tăng các rối loạn nhịp liên quan đến cơ chế tự động hoặc trigger.
• Thay đổi sinh lý trong cơ thể mẹ: khi mang thai, tử cung trở nên to hơn để thai nhi phát triển, điều này dẫn đến việc tăng cung cấp máu và dưỡng chất và làm tim đập nhanh hơn. Ngoài ra, tử cung to chèn ép cơ hoành và làm thay đổi trục tim, tim gần như bị nằm ngang. Khi sinh em bé ra, tử cung co lại và tim đột ngột trở về vị trí bình thường. Sự thay đổi đột ngột này có thể làm rối loạn hoạt động chức năng của tim, có thể làm rối loạn nhịp tim ở bà bầu hoặc thậm chí là đột quỵ, …
• Những thay đổi tâm lý của người mẹ: Mang thai và sinh nở là một hành trình đầy vất vả, khó khăn và gây ra nhiều lo lắng đối với người mẹ, điều này có thể làm người mẹ bị rối loạn nhịp tim khi mang thai.
• Các bệnh lý khác của người mẹ: Các bệnh về huyết học và hệ tạo máu như thiếu máu có thể làm rối loạn nhịp tim ở bà bầu. Khi thiếu máu, người mẹ dễ cảm thấy mệt mỏi, khó thở,… Nếu thiếu máu ở mức độ nhẹ, bà bầu có thể tự bổ sung sắt bằng các thực phẩm giàu sắt, đồng thời cần tham khảo ý kiến bác sĩ về việc chăm sóc sức khỏe trong thời gian mang thai để ngăn ngừa tình trạng diễn biến nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, các bệnh lý khác như rối loạn tuyến giáp, tiền sản giật, tăng áp lực phổi,… có thể gây ra rối loạn nhịp tim ở bà bầu.
• Tiền sử mắc các bệnh tim mạch: Tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, rối loạn nhịp tim, bệnh động mạch chủ, bệnh cơ tim, suy tim, thấp tim, hẹp khít van động mạch chủ, van hai lá,… cũng góp phần làm người mẹ bị rối loạn nhịp tim khi mang thai.
• Các yếu tố khác như lối sống không lành mạnh (hút thuốc lá, sử dụng đồ uống có cồn, chất kích thích,…), sử dụng thuốc trong thời kỳ mang thai,… có thể làm xuất hiện hiện tượng rối loạn nhịp tim ở bà bầu.
• Các yếu tố tâm lý: Stress và lo lắng trong thời kỳ mang thai cũng có thể góp phần gây rối loạn nhịp tim.

Tác động của rối loạn nhịp tim đối với sức khỏe của mẹ và thai nhi

Rối loạn nhịp tim không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của người mẹ mà còn có thể tác động tiêu cực đến sự phát triển của thai nhi.

Tác động đối với sức khỏe của mẹ

Rối loạn nhịp tim có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu cho người mẹ, bao gồm:

• Hồi hộp: Cảm giác tim đập nhanh hoặc không đều, có thể khiến mẹ bầu cảm thấy mệt mỏi và lo lắng.
• Chóng mặt và ngất xỉu: Do nhịp tim không đều, lượng máu cung cấp cho não có thể bị giảm, gây ra cảm giác chóng mặt hoặc ngất xỉu.
• Khó thở: Nhịp tim không đều có thể làm giảm hiệu quả bơm máu của tim, dẫn đến tình trạng khó thở, đặc biệt là khi hoạt động thể lực.

Tác động đối với sức khỏe của thai nhi

Sức khỏe của thai nhi có thể bị ảnh hưởng nếu mẹ bị rối loạn nhịp tim nghiêm trọng:

• Hạn chế sự phát triển của thai nhi: Nếu nhịp tim của mẹ không ổn định, lượng máu và oxy cung cấp cho thai nhi có thể bị giảm, ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của thai nhi.
• Nguy cơ sinh non: Rối loạn nhịp tim nghiêm trọng có thể làm tăng nguy cơ sinh non hoặc các biến chứng khác trong quá trình sinh nở.
• Các vấn đề về hô hấp: Thai nhi có thể gặp khó khăn về hô hấp ngay sau khi sinh nếu tình trạng rối loạn nhịp tim của mẹ không được kiểm soát tốt trong thai kỳ.

Nhiều phụ nữ có bệnh lý tim mạch không dám có thai vì lo lắng không biết liệu mẹ bị rối loạn nhịp tim có ảnh hưởng đến thai nhi không vì quá trình mang thai tạo áp lực lớn lên tim và hệ tuần hoàn. Thực tế, phụ nữ có bệnh lý tim mạch vẫn có thể sinh con khỏe mạnh nếu chủ động phòng ngừa và phát hiện, xử trí kịp thời những rủi ro trong thai kỳ. Những nguy cơ của rối loạn nhịp tim ở bà bầu trong thai kỳ và thời kỳ sinh đẻ:

• Đột quỵ: Tử cung trở nên to hơn trong thai kỳ để thai nhi phát triển gây chèn ép cơ hoành và làm thay đổi trục tim, tim gần như bị nằm ngang. Khi sinh em bé ra, tử cung co lại và tim đột ngột trở về vị trí bình thường. Sự thay đổi đột ngột này có thể làm rối loạn hoạt động chức năng của tim, có thể làm rối loạn nhịp tim ở bà bầu hoặc thậm chí là đột quỵ,…
• Tăng nguy cơ sinh non: Việc giữ thai trong tử cung làm sức khỏe của cơ thể mẹ suy giảm nếu mẹ bị các bệnh lý tim mạch, gánh nặng này tăng lên khi càng về cuối thai kỳ. Điều này có thể gây ra hiện tượng sinh non hoặc chủ động sinh sớm để đảm bảo an toàn cho người mẹ. Nếu trẻ sinh quá non tháng, phổi chưa phát triển hoàn thiện thì có thể dễ mắc bệnh màng trong, làm trẻ khó thở và dẫn đến tử vong.
• Thai kém phát triển: Khi tim mẹ bị tổn thương, chức năng tim suy giảm và phải gắng sức khi mang thai làm lưu lượng máu và chất dinh dưỡng đến thai nhi giảm, làm thai trở nên kém phát triển hơn so với những phụ nữ bình thường.

Các biện pháp phòng ngừa

Để phòng ngừa và quản lý rối loạn nhịp tim trong thai kỳ, phụ nữ mang thai cần chú ý đến các biện pháp sau:

Chăm sóc sức khỏe tổng quát

• Khám thai định kỳ: Việc thăm khám thai định kỳ giúp phát hiện sớm và quản lý tốt tình trạng rối loạn nhịp tim nếu có.
• Dinh dưỡng hợp lý: Ăn uống cân đối, giàu chất dinh dưỡng, đặc biệt là các thực phẩm tốt cho tim mạch như rau xanh, trái cây, cá hồi, hạt chia và các loại hạt khác.
• Tập thể dục nhẹ nhàng: Các hoạt động thể dục như đi bộ, yoga cho bà bầu có thể giúp duy trì sức khỏe tim mạch và giảm nguy cơ rối loạn nhịp tim.
• Không sử dụng chất kích thích như rượu bia, thức uống có cồn và thuốc lá. 
• Hạn chế tiếp xúc với khói thuốc lá hoặc thức uống chứa các chất như caffeine (cà phê, trà,…).
• Cung cấp đầy đủ lượng nước cần thiết cho cơ thể.
• Không làm việc quá sức và thức khuya.

Quản lý stress

• Kỹ thuật thư giãn: Thiền, yoga, hoặc các bài tập thở sâu có thể giúp giảm stress và cải thiện nhịp tim.
• Hỗ trợ tâm lý: Nếu cần, hãy tìm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè hoặc chuyên gia tâm lý để giảm bớt căng thẳng trong thời kỳ mang thai.

Theo dõi và điều trị y tế

• Sử dụng thuốc đúng cách: Nếu được bác sĩ kê đơn thuốc, cần tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn sử dụng để kiểm soát rối loạn nhịp tim.
• Theo dõi triệu chứng: Theo dõi kỹ các triệu chứng của rối loạn nhịp tim và thông báo cho bác sĩ nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.

Tham khảo ý kiến bác sĩ

Trước khi bắt đầu thai kì hoặc bất kỳ biện pháp điều trị nào, phụ nữ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được đánh giá và xem xét điều trị trước khi mang thai nhằm đảm bảo an toàn cho cả mẹ và thai nhi.

Rối loạn nhịp tim ở phụ nữ mang thai là một vấn đề không thể coi nhẹ, đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt từ các chuyên gia y tế cũng như sự tự chăm sóc đúng cách của mẹ bầu. Hiểu rõ nguyên nhân, tác động và các biện pháp phòng ngừa là bước quan trọng để đảm bảo một thai kỳ khỏe mạnh và an toàn. Bằng việc duy trì một lối sống lành mạnh, quản lý stress hiệu quả và theo dõi sức khỏe định kỳ, phụ nữ mang thai có thể giảm thiểu nguy cơ rối loạn nhịp tim, bảo vệ sức khỏe của bản thân và thai nhi. Hãy luôn lắng nghe cơ thể mình và đừng ngần ngại hỏi ý kiến bác sĩ khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.