Các trường hợp viêm loét đại tràng khó chẩn đoán trên mô bệnh học

Trong các mẫu cắt bỏ, viêm loét đại tràng (UC) thường biểu hiện bệnh niêm mạc liên tục lan tỏa (bao gồm cả trực tràng), không có loét nứt, đường rò, viêm xuyên thành, liên quan đến ruột non hoặc u hạt. Tuy nhiên, trong một số trường hợp lâm sàng nhất định, các đặc điểm không điển hình có thể được quan sát thấy trong các mẫu cắt bỏ đại tràng đối với viêm loét đại tràng. 

Bài viết được viết bởi ThS. BS Mai Viễn Phương – Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa – Khoa Khám bệnh & Nội khoa – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Đánh giá mẫu cắt đại tràng

Trong các mẫu cắt bỏ, viêm loét đại tràng (UC) thường biểu hiện bệnh niêm mạc liên tục lan tỏa (bao gồm cả trực tràng), không có loét nứt, đường rò, viêm xuyên thành, liên quan đến ruột non hoặc u hạt. 

Tuy nhiên, trong một số trường hợp lâm sàng nhất định, các đặc điểm không điển hình có thể được quan sát thấy trong các mẫu cắt bỏ đại tràng đối với viêm loét đại tràng. Các đặc điểm không điển hình này bao gồm bệnh không liên tục và bảo tồn trực tràng trong viêm loét đại tràng được điều trị bằng thuốc hoặc cấp tính, và loét nứt sâu trong viêm loét đại tràng cấp tính.

Đặc điểm của viêm loét đại tràng được điều trị

Trong bối cảnh viêm loét đại tràng được điều trị bằng thuốc, bệnh không liên tục về mặt nội soi hoặc mô học có thể được quan sát thấy do quá trình lành bệnh không đồng đều. Quá trình tương tự cũng có thể dẫn đến việc bảo tồn trực tràng tuyệt đối hoặc tương đối. 

Vì tình trạng bệnh không đồng đều và bảo tồn trực tràng giống với bệnh Crohn và thường thấy ở viêm loét đại tràng được điều trị, nên không nên cố gắng đánh giá sự phân bố bệnh thành IBD phân nhóm trong bối cảnh này; thay vào đó, các nỗ lực nên hướng đến việc xác định u hạt, nhiễm trùng chồng chéo và loạn sản.

Đánh giá mẫu cắt đại tràng

Trong các mẫu cắt bỏ, viêm loét đại tràng thường biểu hiện bệnh niêm mạc liên tục lan tỏa (bao gồm cả trực tràng), không có loét nứt, đường rò, viêm xuyên thành, liên quan đến ruột non hoặc u hạt. 

Tuy nhiên, trong một số trường hợp lâm sàng nhất định, các đặc điểm không điển hình có thể được quan sát thấy trong các mẫu cắt bỏ đại tràng đối với viêm loét đại tràng. Các đặc điểm không điển hình này bao gồm bệnh không liên tục và bảo tồn trực tràng trong viêm loét đại tràng được điều trị bằng thuốc hoặc cấp tính, và loét nứt sâu trong viêm loét đại tràng cấp tính.

Bệnh không liên tục trong các mẫu cắt đại tràng

Trong các mẫu cắt bỏ đại tràng, có một số trường hợp mà viêm loét đại tràng có thể biểu hiện một mô hình bệnh không liên tục, dẫn đến chẩn đoán sai bệnh Crohn. Những trường hợp này bao gồm: 

• Chữa lành niêm mạc trong các trường hợp được điều trị bằng thuốc bôi ngoài da hoặc thuốc uống,
• Viêm đại tràng manh tràng và/hoặc viêm đại tràng lên ở những bệnh nhân bị viêm loét đại tràng bên trái,
• Viêm ruột thừa ở những bệnh nhân bị viêm đại tràng bán phần hoặc bên trái,
• Những bệnh nhân bị viêm đường mật xơ cứng nguyên phát
• Viêm đại tràng bùng phát.

Bảo tồn trực tràng trong các mẫu đại tràng đã được phẫu thuật cắt đoạn

Viêm loét đại tràng thường liên quan đến trực tràng, đặc biệt là ở bệnh nhân trưởng thành. Khoảng 32% trường hợp được phát hiện bảo tồn trực tràng bằng cách kiểm tra nội soi và 30% bằng cách kiểm tra mô học các mẫu sinh thiết. 

Tuy nhiên, trong các mẫu cắt đại tràng, chỉ có 5,4% trường hợp cho thấy bảo tồn trực tràng và tất cả các trường hợp này đều được coi là ‘tương đối’. Những phát hiện này cho thấy rằng bảo tồn trực tràng trên vật liệu sinh thiết không nên được hiểu là bằng chứng chắc chắn của bệnh Crohn và việc đánh giá các mẫu cắt đại tràng cung cấp thông tin chính xác hơn về tình trạng của trực tràng.

Viêm đại tràng cấp tính trong các mẫu đại tràng đã được phẫu thuật cắt đoạn

Viêm đại tràng cấp tính được định nghĩa là tình trạng viêm cấp tính, nghiêm trọng của đại tràng có liên quan đến độc tính toàn thân. Hầu hết các trường hợp (89%) viêm đại tràng cấp tính là IBD, phần còn lại liên quan đến thiếu máu cục bộ hoặc nhiễm trùng, trong số các nguyên nhân khác. 

Các đặc điểm đại thể như giãn nở, tổn thương nhảy cóc, bảo tồn trực tràng, loét tuyến tính, bệnh hồi tràng cuối, giả polyp là những yếu tố phân biệt kém giữa viêm loét đại tràng và bệnh Crohn trong bối cảnh viêm đại tràng cấp tính. 

Đặc biệt, loét tuyến tính và/hoặc loét nứt và viêm xuyên thành khu trú gần các vùng loét sâu thường thấy trong bối cảnh viêm loét đại tràng cấp tính và không nên được coi là chẩn đoán bệnh Crohn hoặc viêm đại tràng ‘không xác định’. U hạt và các tập hợp mô lymphoid xuyên thành (xa các vùng loét) là hai chỉ số đặc hiệu nhất của bệnh Crohn trong bối cảnh này.

Viêm đại tràng không xác định trong mẫu cắt đại tràng

Phẫu thuật cắt bỏ trực tràng phục hồi với nối túi hồi tràng-hậu môn (IPAA) đã trở thành phương pháp điều trị được lựa chọn cho bệnh nhân UC cần phẫu thuật để điều trị bệnh kháng trị hoặc biến chứng tân sinh. 

Vì IPAA chống chỉ định ở những bệnh nhân mắc bệnh Crohn do tỷ lệ biến chứng nặng cao và kết quả túi kém, nên việc phân biệt viêm loét đại tràng  với bệnh Crohn là điều cần thiết. Trong khi hầu hết các trường hợp IBD có thể được chẩn đoán chính xác trong các mẫu cắt bỏ đại tràng, thì trong khoảng 5% trường hợp, bác sĩ giải phẫu bệnh không thể đưa ra chẩn đoán chắc chắn về viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn vì một số lý do, bao gồm dữ liệu lâm sàng-nội soi-chụp X-quang không đủ, các đặc điểm chồng chéo nổi bật giữa hai bệnh này hoặc không quen thuộc hoặc không muốn chấp nhận các đặc điểm không điển hình của viêm loét đại tràng. 

Năm 1978, khái niệm viêm đại tràng không xác định được đưa ra để mô tả các trường hợp đã cắt đại tràng để điều trị IBD, nhưng không thể chẩn đoán xác định viêm loét đại tràng so với bệnh Crohn , thường trong bối cảnh điều trị bằng steroid hoặc trong các trường hợp viêm đại tràng cấp tính, trong đó các đặc điểm cụ thể của bệnh viêm loét đại tràng hoặc Crohn chưa biểu hiện đầy đủ do bệnh tiến triển nhanh. Viêm đại tràng không xác định nên được coi là chẩn đoán bệnh lý tạm thời, vì nhiều trường hợp có thể được phân loại cụ thể hơn trên cơ sở theo dõi lâm sàng. 

Trong một loạt nghiên cứu, khoảng 80% các trường hợp viêm đại tràng không xác định có thể được phân loại xác định là viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn trong vòng tám năm. 

Viêm đại tràng không xác định không nên được sử dụng cho các trường hợp sinh thiết IBD có các đặc điểm không rõ ràng đối với viêm loét đại tràng so với bệnh Crohn, thay vào đó, những trường hợp này có thể được gọi tốt hơn là “IBD, chưa phân loại” hoặc “IBD không rõ ràng/không đặc hiệu”.

Khi viêm đại tràng không xác định được xác định bằng các phát hiện bệnh lý ở đại tràng cắt bỏ như đã đề xuất ban đầu, với các đặc điểm chồng chéo giữa viêm loét đại tràng và bệnh Crohn, thì tỷ lệ biến chứng túi sẽ nằm giữa viêm loét đại tràng và bệnh Crohn. 

Tuy nhiên, nếu viêm đại tràng không xác định được định nghĩa là viêm đại tràng biểu hiện các đặc điểm không phải là đặc điểm cổ điển của viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn, thì tỷ lệ biến chứng và suy túi sẽ không khác so với UC. 

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.

Tài liệu tham khảo

1. Satsangi J; silverberg et al. The Montreal classification of inflammatory bowel disease: controversies, consensus, and implication. Gut 2006, vol. 55 (pg. 749-53)
2. Gupta RB,  Harpaz N,  Itzkowitz S, et al. Histologic inflammation is a risk factor for progression to colorectal neoplasia in ulcerative colitis: a cohort study, Gastroenterology, 2007, vol. 133 (pg. 1099-105). 
3. Tom C. DeRoche, Shu-Yuan Xiao, Xiuli Liu. Histological evaluation in ulcerative colitis. Gastroenterology Report, Volume 2, Issue 3, August 2014, Pages 178–192.